Miejsce zamieszkania dziecka

Do miejsca zamieszkania dziecka odnosi się art. 26 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Zgodnie z tym przepisem miejscem zamieszkania dziecka, które pozostaje pod władzą rodzicielską, jest miejsce zamieszkania jego rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie tej władzy (§1). Z kolei jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom, którzy mają osobne miejsce zamieszkania, to wówczas miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa, a jeżeli dziecko nie przebywa w sposób stały u żadnego z rodziców – miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy (§2).

Art. 26.KC Definicja miejsca zamieszkania dziecka

§ 1. Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.
§ 2. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.

Jak rozumieć określenie miejsce zamieszkania dziecka

Poprzez miejsce zamieszkania należy rozumieć miejscowość, a  nie konkretne mieszkanie (zob. art. 25 k.c.), jednakże w praktyce sąd, który podejmuje decyzję odnośnie miejsca zamieszkania dziecka ustala, że będzie nim każdorazowo miejsce zamieszkania jednego z rodziców, a nie miejscowość.  Takie działanie sądu wynika z faktu, że to samo miejsce zamieszkania rodziców może często oznaczać ich mieszkanie w tej samej miejscowości, ale w dwóch odrębnych mieszkaniach – w takiej sytuacji istnieje konieczność precyzyjnego określenia miejsca zamieszkania dziecka. Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28 k.c.).

Od czego zależy miejsce zamieszkania dziecka

Określenie miejsca zamieszkania dziecka uwarunkowane jest wieloma czynnikami. O ile nie stanowi problemu określenie miejsca zamieszkania dziecka, które pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców mających to samo miejsce zamieszkania, o tyle sytuacja staje się bardziej skomplikowana w przypadku określenia miejsca zamieszkania dziecka w warunkach, kiedy:

• dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, którzy mają odmienne miejsce zamieszkania;
• dziecko pozostaje pod wyłączną władzą jednego z rodziców;
• dziecko pozostaje z rodzicem, któremu sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej.

U którego z rodziców będzie mieszkać dziecko?

Zależnie od tego, który z powyższych wariantów będzie miał zastosowanie względem dziecka, jego miejscem zamieszkania będzie:

• w sytuacji pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, którzy żyją w rozłączeniu – sąd ustali miejsce zamieszkania dziecka w każdorazowym miejscu zamieszkania jednego z rodziców;
• w sytuacji pozbawienia jednego z rodziców władzy rodzicielskiej z pozostawieniem wykonywania tej władzy w sposób wyłączny drugiemu z rodziców – miejscem zamieszkania dziecka będzie miejsce zamieszkania tego z rodziców, który będzie miał wyłączną władzę rodzicielską;
• w sytuacji powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców przy jednoczesnym ograniczeniu uprawnień i obowiązków drugiego z rodziców do określonych spraw dotyczących dziecka – sąd określi miejsce zamieszkania dziecka przy tym z rodziców, któremu zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Czy dziecko może mieszkać gdzieindziej niż rodzice?

Może dojść do sytuacji, w której oboje rodzice posiadają władzę rodzicielską, mają odmienne miejsca zamieszkania, a dziecko nie przebywa stale u żadnego z nich, tylko np. przebywa u nich przemiennie, przebywa na stałe u dziadków, przebywa w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Zgodnie z orzecznictwem, „nie ma przeszkód prawnych, by dziecko pozostające pod władzą rodzicielską przebywało na stałe u innej osoby (np. u dziadków) i u tej osoby miało miejsce pobytu stałego (…)” (wyrok NSA w Warszawie z dnia 27.09.1990 r., sygn. akt III SA 688/90, LEX).

Jakie są konsekwencje ustalenia miejsca zamieszkania dziecka?

Jak wynika z orzecznictwa, „Ustalenie przez sąd miejsca pobytu dziecka przy jednym z rodziców powoduje uznanie, że dziecko przy tym z rodziców ma pobyt stały, natomiast każdorazowy pobyt dziecka w innym miejscu – np. u drugiego rodzica – musi być traktowany jak pobyt tymczasowy” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16.05.2017 r., sygn. akt III SA/Kr 296/17). Z kolei zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 17.02.1978 r. „Do istoty bowiem zamieszkiwania dziecka w określonym mieszkaniu należy to, że ma ono w tym mieszkaniu zaspokajaną całość swych potrzeb życiowych, w szczególności, że osoba, u której ono zamieszkuje, kieruje jej wychowaniem” (sygn. akt II CR 24/78).