Rozwód– przesłanki rozwodu – art. 56 § 3 KRO

Zgoda na rozwód

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Co to jest wyłączna wina?

Odnosząc się do pojęcia wyłącznej winy, należy wskazać na wyrok SA w Rzeszowie z dnia 31.03.1994 r., sygn. I ACr 52/94, zgodnie z którym „(…) ustawodawca w art. 56 par. 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wyłączył możliwość udzielenia rozwodu wówczas, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a po stronie drugiego małżonka żądającego rozwodu nie istnieją żadne przyczyny rozkładu albo istnieją przyczyny niezawinione, lecz nie tak poważne, aby należało uznać, że same wywołałyby zupełny i trwały rozkład”. Omawiany przepis art. 56§3 KRO nie ma zastosowania, gdy oboje małżonkowie są współwinni rozkładu pożycia, jakkolwiek stopień zawinienia każdego z nich jest różny.

Wyjątki od zasady niedopuszczalności rozwodu, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny

Od zasady niedopuszczalności rozwodu, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winy rozkładu pożycia, ww. przepis przewiduje dwa wyjątki: drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Cofnięcie zgody na rozwód?

Zgoda małżonka na rozwód musi zostać wyrażona sądowi oraz istnieć w chwili wydawania wyroku. Zgoda, która została wyrażona wcześniej, a następnie cofnięta, jest traktowana jako niebyła. Odnosząc się do uznania odmowy zgody za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, „Przy stosowaniu tego przepisu ujawniła się w orzecznictwie tendencja do takiej jego wykładni, która uzależnia uznanie odmowy zgody na rozwód za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego do stwierdzenia, że jej motywy zasługują na potępienie z punktu widzenia moralnego. Oczywiście gdy motywy takie zachodzą, a w szczególności jeśli istnieje podstawa do ustalenia, że małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód wyłącznie w zamiarze szykany albo dla zemsty lub z nienawiści do małżonka winnego, uznanie odmowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego nie budzi wątpliwości.” (SN z dnia 18.03.1968 r., sygn. III CZP 70/66). Co istotne, „Skuteczność odmowy zgody na rozwód w świetle zasad współżycia społecznego należy nie tylko oceniać na podstawie wszechstronnego wyjaśnienia i rozważenia okoliczności, które dotyczą małżonka niewinnego lecz mieć także na uwadze sytuację dzieci z małżeństwa i dzieci małżonka występującego z żądaniem rozwodu, z uwzględnieniem ich warunków życiowych, jak również sytuację osób życiowo związanych z małżonkami”.

Dla oceny skuteczności odmowy zgody na rozwód mogą mieć istotne znaczenie przyczyny rozkładu pożycia, a także faktyczny związek pozamałżeński (konkubinat), urodzone w tym związku dzieci i celowość społeczna zalegalizowania tego związku. Powyższe odnosi się zwłaszcza do przypadków braku dzieci z małżeństwa albo gdy dzieci te są już samodzielne. Wskazuje się, że odmowa w ww. warunkach zgody na rozwód najczęściej nie znajdzie usprawiedliwienia w świetle zasad współżycia społecznego (zob. Art. 56 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/J. Gajda).

W przypadku orzeczenia rozwodu na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia mimo braku zgody współmałżonka, sąd powinien uzasadnić swoje stanowisko i wskazać okoliczności, będące podstawą uznania odmowy zgody na rozwód za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.