Zmiana nazwiska po rozwodzie – przepisy prawne i interpretacje
Podstawowe regulacje prawne dotyczące zmiany nazwiska po rozwodzie
Zgodnie z normą prawną art. 59 KRO, „W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa”. Przepis ten ma zastosowanie tylko do nazwisk, których zmiana nastąpiła przy zawieraniu małżeństwa (zob. Art. 59 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/J. Gajda).
Czas na wniosek o powrót do nazwiska sprzed ślubu
Z powyższego wynika, iż powrót do nazwiska, które małżonek rozwiedziony nosił przed ślubem, może nastąpić jedynie w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. Wskazany przepis nie określa charakteru ww. terminu. W doktrynie wskazuje się natomiast, że zgodnie z wykładnią celowościową przepisu art. 59 KRO należy przyjąć, iż wskazany tam trzymiesięczny termin jest terminem zawitym, tj. nieprzywracalnym i prekluzyjnym, a co za tym idzie – po jego upływie wygasa uprawnienie do dokonania ww. czynności (zob. Art. 59 KRO Gromek 2018, wyd. 6/Gromek).
Do kogo składa się oświadczenie o powrocie do nazwiska noszonego przed ślubem?
Organami uprawnionymi do przyjęcia oświadczenia o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego przez małżonka rozwiedzionego jest kierownik urzędu stanu cywilnego oraz – od 01.11.2015 r. – konsul. Wybór organu należy do osoby, która zamierza złożyć ww. oświadczenie. Żaden inny organ nie jest uprawniony do przyjęcia oświadczenia. Sąd nie może również zamieścić takiego orzeczenia w samym wyroku rozwodowym (por. wyrok SN z dnia 23.09.1974 r., sygn. III CRN 188/74).
Jak wynika z orzeczenia SN z dnia 21.03.1996r., sygn. III ARN 78/95, „Oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa musi być złożone osobiście przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego (art. 59 KRO)”.
Prawo do nazwiska nabytego przez małżeństwo
Należy podkreślić, iż zgodnie ze stanowiskiem SN z dnia 02.02.1978 r., sygn. IV CZ 11/78, „Były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że KRO takiej możliwości nie przewiduje”. Oświadczenie z art. 59 KRO ma charakter ściśle osobisty i żaden podmiot (współmałżonek, sąd czy organ) nie może zmusić rozwiedzionego małżonka, by zrealizował uprawnienie, które mu przysługuje. Nie jest zatem możliwe wymuszenie na byłym małżonku powrotu do nazwiska noszonego uprzednio, tj. przed ślubem (zob. Art. 59 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/J. Gajda).
Zmiana nazwiska na dyplomie po rozwodzie
Warto zwrócić uwagę na ciekawe orzeczenie WSA w Poznaniu z dnia 06.07.2016r., sygn. II SAB/Po 41/16, którego przedmiotem jest kwestia zmiany nazwiska po rozwodzie a treści dyplomu ukończenia studiów: „Żaden z przepisów nie uprawnia osoby fizycznej do możliwości domagania się wydania duplikatu dyplomu z innym nazwiskiem niż na oryginale ani dokonania zmiany nazwiska na dyplomie po ukończeniu studiów z uwagi na skorzystanie po rozwodzie z uprawnień z art. 59 KRO”.