Kiedy przysługują alimenty od współmałżonka?

Po orzeczeniu przez Sąd rozwodu, w pewnych, ściśle określonych przez prawo okolicznościach, powstaje obowiązek alimentacyjny pomiędzy dotychczasowymi małżonkami. Jego kształt oraz czas trwania uzależniony jest od tego, w jakim stopniu każdy z nich ponosi winę za rozpad łączącego ich związku.

Co to są alimenty?

Alimenty to świadczenia, które są uiszczane przez osoby do tego zobowiązane na rzecz uprawnionych, jeżeli nie mogą oni samodzielnie uzyskać środków na swoje utrzymanie.
Pomiędzy byłymi współmałżonkami oznacza to w praktyce konieczność dostarczania raz w miesiącu środków pieniężnych w odpowiedniej, określonej przez Sąd wysokości.
Zasady jakie obowiązują w tym zakresie wskazuje art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Warunki przyznawania alimentów po rozwodzie

O tym, czy danego współmałżonka obciążać będzie obowiązek utrzymywania drugiego z nich, decyduje to, w jaki sposób Sąd w wyroku rozwodowym orzeknie co istnienia winy w rozkładzie pożycia. W tym zakresie są możliwe trzy sytuacje:

• Sąd wskaże jednego z małżonków jako wyłącznie winnego,
• Sąd uzna, że obydwoje małżonkowie ponoszą winę,
• Sąd w ogóle nie orzeknie o winie.

Alimenty od małżonka uznanego za wyłącznie winnego rozkładu pożycia

Obowiązujące przepisy stanowią, iż w przypadku, gdy jeden z małżonków został uznany przez Sąd za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, wówczas spoczywa na nim obowiązek uiszczania alimentów na rzecz drugiego z nich. Warunkiem tego jest jednak, aby rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, zaś ten ostatni wystąpił z żądaniem zapłaty na jego rzecz alimentów.

W takim przypadku, zobowiązany musi przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, nawet w przypadku, gdy nie znajduje się on w stanie niedostatku.

Ocena sytuacji materialnej i potrzeb małżonków przez Sąd

Powinieneś wiedzieć, że Sąd decydując o alimentach od współmałżonka zobowiązany jest do wnikliwego badania, czy małżonek dochodzący przed Sądem alimentów na swoją rzecz wykorzystuje w pełni swoje możliwości zarobkowe i majątkowe, aby samodzielnie się utrzymać. Nie wyklucza to jednak zasądzenia alimentów nawet w sytuacji, w której współmałżonek nie ma środków na swoje utrzymanie, z powodu nie wykonywania żadnej pracy.
Wynika to z faktu, iż gdyby nie doszło do rozwodu, małżonkowie mieliby prawo oczekiwania od siebie nawzajem wsparcia, a także pomocy materialnej.

Stwierdzenie winy rozkładu pożycia stanowi podstawę do przyjęcia, że do rozwodu doszło w wyniku niezgodnych z zasadami moralnymi zachowań małżonka winnego. Zachowania takie mają konsekwencje prawne w postaci właśnie obowiązku alimentacyjnego na rzecz małżonka niewinnego.

Analiza zobowiązań alimentacyjnych w kontekście sytuacji finansowej małżonków

Z drugiej strony, zasadą jest, iż płacenie alimentów, nie może powodować stanu niedostatku u zobowiązanego. Musi on mieć możliwość zaspokojenia co najmniej elementarnych potrzeb, zarówno swoich, jak i ewentualnie swojej nowej rodziny.
Oceny wszystkich tych okoliczności oraz ich wyważenia dokonuje Sąd oceniający daną sprawę.

Dodać trzeba, iż aby Sąd orzekł istnienie obowiązku alimentacyjnego, małżonek niewinny rozkładu pożycia, musi udowodnić, że po rozwodzie jego sytuacja materialna ma charakter gorszy niż w trakcie trwania małżeństwa, oraz że pogorszenie to ma charakter istotny, a więc odczuwalny. Nie oznacza to jednak, że musi on znajdować się w stanie niedostatku.

Tym samym, podstawą do płacenia alimentów jest sytuacja, w której uprawniony zaspokaja swoje usprawiedliwione potrzeby, a nawet potrzeby wyższego rzędu i to na poziomie wyższym niż przeciętny w społeczeństwie, ale jednocześnie na poziomie niższym niż dotychczas w małżeństwie.

Zaznaczyć trzeba, iż „usprawiedliwione potrzeby”, to takie, których zaspokajanie jest niezbędne dla prowadzenia życia na normalnym, przeciętnym poziomie, przy czym ma on być odpowiedni dla stanu zdrowia i wieku uprawnionego.

Alimenty na współmałżonka, gdy winę ponoszą oboje małżonkowie

Do żądania świadczeń alimentacyjnych uprawniony jest także małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a więc gdy Sąd uznał, ze winę za rozkład pożycia ponoszą oboje małżonkowie.
Ich zakres wyznacza się w granicach odpowiadających usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
W tym przypadku, warunkiem jest jednak, aby znajdował się on w stanie „niedostatku”.

Musisz przy tym wiedzieć, że w „niedostatku” pozostaje nie tylko taka osoba, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taka, której usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.

Alimenty na współmałżonka, gdy Sąd nie orzekł o winie

Na tych samych zasadach, zasądzenia na swoją rzecz alimentów, może żądać każdy z byłych małżonków, w przypadku których Sąd, na ich wspólne żądanie, zaniechał orzekania o winie rozkładu pożycia. Ma to więc miejsce w sytuacji, w której następuje tzw. rozwód bez orzekania o winie.

Jak długo trzeba płacić alimenty na współmałżonka?

Przepisy polskiego prawa wskazują, że obowiązek alimentacyjny wobec współmałżonka wygasa w razie zawarcia przez uprawnionego nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, wówczas jego obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Trzeba jednak pamiętać, iż ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd, na żądanie uprawnionego, może dokonać przedłużenia okresu trwania tej powinności.
Może się jednak zdarzyć, że obowiązek utrzymywania swojego byłego współmałżonka trwa dożywotnio. Nastąpi to w sytuacji, w której:

• jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu związku,
• Sąd uznał go jak współwinnego rozkładu pożycia, a więc przyjął, że winę za rozkład pożycia ponoszą obie strony

W opisanych powyżej przypadkach obowiązek alimentacyjny wygasa dopiero ze śmiercią któregokolwiek z byłych małżonków, zarówno uprawnionego, jak i zobowiązanego.

Porady Prawne w Sprawach Alimentacyjnych i Rodzinnych

Adwokat Małgorzata Durlej-Piotrowska, oferuje kompleksowe porady prawne w zakresie spraw rodzinnych. Specjalizuje się w sprawach alimentacyjnych, zapewniając fachową pomoc prawną i wsparcie w tym trudnym i emocjonalnym obszarze prawa rodzinnego. Skontaktuj się, aby umówić się na konsultację i rozpocznij drogę do rozwiązania Twoich problemów prawnych.