Zasady wykonywania przeszukania w postepowaniu karnym

Kodeks postępowania karnego zawiera wytyczne dotyczące zasad przeprowadzenia przeszukania. Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach niezbędnych dla osiągnięcia celu tych czynności przy zachowaniu należytej staranności, w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości

Podstawa prawna zasad przeszukania

Dyrektywy przeprowadzenia przeszukania zostały wskazane w art. 227 k.p.k.

• dyrektywa celowości – przyjmuje się, że zasada ta dotyczy nie tylko przeprowadzania czynności przeszukania i zatrzymania rzeczy, ale również etapu poprzedzającego te czynności, czyli etapu podejmowania decyzji o celowości ich dokonania;
• dyrektywa umiaru i proporcjonalności – istotne jest, aby ww. czynności były przeprowadzane z umiarem, tj. bez nadużywania uprawnień przez osoby dokonujące tych czynności (np. do stosowania środków przymusu czy kar porządkowych, dokonywania czynności w porze nocy wyłącznie w uzasadnionych przypadkach). Podkreśla się, że pomieszczenia, w których dokonano przeszukania, powinny być doprowadzone do stanu sprzed przeszukania;
• dyrektywa niezbędności oraz staranności – przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być przeprowadzane tylko w granicach niezbędnych do osiągnięcia celu. Powyższe oznacza, że przeszukanie powinno być zakończone przez organy je przeprowadzające przy odnalezieniu poszukiwanej rzeczy – przede wszystkim wskazanej w postanowieniu o przeszukaniu;
• dyrektywa humanitaryzmu – dyrektywa ta polega na poszanowaniu prywatności i godności osób, których ww. czynność dotyczy. Co prawda osoba, u której dokonuje się przeszukania, nie może się temu sprzeciwić (chyba że np. korzysta z immunitetu), lecz niewątpliwie należy poszanować prywatność i godność tych osób.

Sposób przeprowadzenia przeszukania

Sposób przeprowadzenia przeszukania został uregulowany w przepisie art. 224 k.p.k., zgodnie z którym:

• osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów (§1);
• podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba wymieniona w §1 oraz osoba przybrana przez prowadzącego czynność. Ponadto może być obecna osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób (§2);
• jeżeli przy przeszukaniu nie ma na miejscu gospodarza lokalu, należy do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada (§3).

Zatem, podsumowując, podczas przeszukania może być obecna:

• osoba, u której przeszukanie jest przeprowadzane;
• osoba przybrana przez przeprowadzającego czynność przeszukania;
• osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób.

Godziny przeszukania

Przeszukanie może zostać dokonane w ściśle określonych godzinach. Zgodnie z art. 221 k.p.k., przeszukania pomieszczeń, które są zamieszkałe, można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki. Za porę nocną uważa się czas od godziny 22:00 do godziny 6:00. Natomiast przeszukanie rozpoczęte za dnia można prowadzić nadal, mimo nastania pory nocnej. W porze nocnej można przeszukać lokale dostępne w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób albo służące do przechowywania przedmiotów.

Przepis odnoszący się do godzin przeszukania ma charakter gwarancyjny dla obywatela i powinien być bezwzględnie przestrzegany.

Co grozi za naruszenie zasad przeszukania?

Przyjmuje się, że ze względu na ogólny charakter dyrektyw, ich naruszenie nie będzie co do zasady rodziło negatywnych skutków procesowych. Jednakże ewidentne naruszenie zasad może powodować odpowiedzialność służbową, a nawet karną funkcjonariuszy, którzy dokonali przeszukania niezgodnie z tymi regułami lub odpowiedzialność cywilną Skarbu Państwa za działania lub zaniechania tych funkcjonariuszy.

Adwokat Sprawy Karne 

Doświadczony Adwokat od spraw karnych świadczący kompleksowe usługi pomocy prawnej. Adwokat Małgorzata Durlej-Piotrowska – Zachęcam do nawiązania bezpośredniego kontaktu w dowolnie wybranej formie. (kontakt bezpośredni w kancelarii na terenie Warszawy, kontakt telefoniczny, kontakt e-mailowy etc.).