Zakaz zbliżania się, kiedy sąd go orzeka i jakie ma skutki?
Zakaz zbliżania się to jeden z najczęściej stosowanych środków karnych mających na celu ochronę ofiar przemocy, nękania czy gróźb. Ma on zapobiegać ponownym kontaktom sprawcy z pokrzywdzonym i zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa. Zgodnie z art. 41a Kodeksu karnego, sąd może orzec zarówno zakaz zbliżania się do konkretnej osoby lub miejsca, jak i zakaz kontaktowania się z określoną osobą lub grupą osób.
Podstawa prawna – art. 41a Kodeksu karnego
Zgodnie z przepisem art. 41a § 1 KK, sąd może orzec wobec sprawcy przestępstwa środek karny w postaci zakazu zbliżania się do określonej osoby lub zakazu kontaktowania się z nią, jeżeli istnieje uzasadnione ryzyko, że ponownie naruszy on jej spokój, zdrowie lub bezpieczeństwo. Przepis ten stosowany jest m.in. w sprawach o przemoc domową, groźby karalne, uporczywe nękanie (stalking), naruszenie nietykalności cielesnej czy przestępstwa na tle seksualnym.
Kiedy sąd orzeka zakaz zbliżania
Zakaz zbliżania się w prawie karnym może być orzeczony już w wyroku skazującym lub w ramach środków zapobiegawczych – jeszcze przed wydaniem wyroku. W tym drugim przypadku sąd stosuje go tymczasowo, aby chronić pokrzywdzonego w toku postępowania.
W praktyce środek ten ma zastosowanie w sytuacjach, gdy:
- sprawca znęcał się nad osobą najbliższą,
- dopuścił się nękania lub gróźb,
- naruszył nietykalność cielesną,
- uporczywie kontaktuje się z ofiarą, mimo jej sprzeciwu.
W sprawach o przemoc w rodzinie zakaz zbliżania się do byłego partnera jest jednym z najczęściej stosowanych środków ochronnych.
Na czym polega zakaz zbliżania się
Sąd w wyroku określa odległość, jakiej sprawca nie może przekroczyć względem pokrzywdzonego jak również czas przez jaki zakaz obowiązuje. Zakaz może dotyczyć zarówno zbliżania się do osoby, jak i do miejsca, w którym przebywa np. domu, miejsca pracy, szkoły czy przedszkola dziecka. Często łączy się go z zakazem kontaktowania się, który obejmuje m.in. rozmowy telefoniczne, wiadomości SMS, komunikatory internetowe czy media społecznościowe. Sąd może również nakazać sprawcy opuszczenie wspólnego mieszkania, jeśli zamieszkuje on razem z pokrzywdzonym.
Ile trwa zakaz zbliżania się
Czas trwania zakazu zależy od charakteru przestępstwa i oceny sądu. Zgodnie z art. 43 § 1 Kodeksu karnego, środek karny może być orzeczony na okres od 1 roku do 15 lat. W przypadku szczególnie poważnych przestępstw, sąd może orzec zakaz zbliżania się dożywotnio, zwłaszcza gdy istnieje ryzyko ponownego popełnienia czynu wobec tej samej osoby.
Wniosek o zakaz zbliżania się
Osoba pokrzywdzona może złożyć wniosek o zakaz zbliżania się już na etapie postępowania przygotowawczego np. w prokuraturze lub podczas przesłuchania. Wniosek może również złożyć pełnomocnik pokrzywdzonego. Zakaz zbliżania może już obowiązywać na etapie postępowania przygotowawczego i chronić ofiarę jeszcze przed wydaniem wyroku.
Wniosek powinien zawierać:
- dane pokrzywdzonego i sprawcy,
- opis zdarzenia,
- uzasadnienie potrzeby zastosowania środka (np. groźby, przemoc, nękanie),
- wskazanie, jakiego rodzaju zakaz ma zostać orzeczony (zbliżania się, kontaktowania, przebywania w określonym miejscu).
Zakaz zbliżania się a kara
Zakaz zbliżania się a kara to dwa odrębne elementy wyroku. Zakaz jest środkiem karnym lub zapobiegawczym jego celem jest ochrona pokrzywdzonego, a nie samo ukaranie sprawcy. Oznacza to, że może być orzeczony obok kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności czy grzywny. Jeśli sprawca odbywa karę pozbawienia wolności, zakaz może obowiązywać także po opuszczeniu zakładu karnego jako dodatkowy środek nadzoru.
Złamanie zakazu zbliżania się
Złamanie zakazu zbliżania się lub kontaktowania się z osobą chronioną stanowi przestępstwo z art. 244 Kodeksu karnego. Grozi za to kara pozbawienia wolności do 3 lat. W praktyce oznacza to, że każde przekroczenie określonej odległości, wysłanie wiadomości czy próba kontaktu może skutkować natychmiastowym zatrzymaniem i postępowaniem karnym. Naruszenie zakazu kontaktu traktowane jest przez sądy bardzo poważnie nawet pozornie błahe działania, jak przypadkowe spotkanie w miejscu publicznym, mogą zostać uznane za złamanie zakazu, jeśli sprawca miał świadomość obowiązywania środka.
Podsumowanie
Zakaz zbliżania się w prawie karnym ma na celu ochronę pokrzywdzonych przed dalszymi działaniami sprawcy. Może obejmować nie tylko fizyczny dystans, ale również zakaz kontaktowania się w jakiejkolwiek formie. W przypadku naruszenia zakazu grozi kara pozbawienia wolności, dlatego jego przestrzeganie jest obowiązkiem, niezaleceniem. Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu wniosku o zakaz zbliżania się lub chcesz wiedzieć, jakie masz prawa jako ofiara przemocy, skontaktuj się z adwokatem od spraw karnych.