Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym — co warto wiedzieć?
Oświadczenie woli jest fundamentem wielu czynności prawnych. Jest to wyrażenie przez osobę (lub osoby) zamiaru dokonania określonej czynności prawnej. Jednakże prawo przewiduje sytuacje, w których takie oświadczenie może być wadliwe, co skutkuje jego nieważnością lub możliwością uchylenia się od jego skutków prawnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się przepisom polskiego prawa cywilnego dotyczącym wad oświadczenia woli, omówimy różne rodzaje tych wad oraz ich skutki prawne.
Rodzaje wad oświadczenia woli
Brak świadomości lub swobody (Art. 82)
Oświadczenie woli jest nieważne, jeśli zostało złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności osób cierpiących na choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia czynności psychicznych, nawet jeśli były one przemijające. W praktyce oznacza to, że jeśli ktoś złożył oświadczenie woli pod wpływem takich okoliczności, może ono zostać uznane za nieważne.
Pozorność (Art. 83)
Pozorność jako wada oświadczenia woli występuje, gdy oświadczenie to zostało złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Oznacza to, że strony umawiają się, że oświadczenie nie wywoła rzeczywistych skutków prawnych. Jeśli jednak oświadczenie było złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej ukrytej czynności. Ponadto pozorność nie wpływa na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, jeśli osoba trzecia nabyła prawo lub została zwolniona od obowiązku na podstawie pozornego oświadczenia, chyba że działała w złej wierze.
Błąd (Art. 84)
Błąd co do treści czynności prawnej pozwala na uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli. Jeśli oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych jest możliwe tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Ważne jest, aby błąd był istotny, tj. aby osoba składająca oświadczenie woli nie złożyłaby go, gdyby znała prawdziwy stan rzeczy i oceniałaby sprawę rozsądnie.
Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca (Art. 85)
Jeśli oświadczenie woli zostało zniekształcone przez osobę użytą do jego przesłania, skutki są takie same jak w przypadku błędu przy jego złożeniu. Oznacza to, że osoba, której wola została zniekształcona, może uchylić się od skutków prawnych takiego oświadczenia.
Podstęp (Art. 86)
Jeżeli błąd został wywołany podstępnie przez drugą stronę, osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu, może uchylić się od jego skutków prawnych, nawet jeśli błąd nie był istotny lub nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest równoznaczny z podstępem strony, jeżeli strona ta wiedziała o podstępie i nie zawiadomiła o nim drugiej strony, albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.
Groźba (Art. 87)
Oświadczenie woli złożone pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej może być uchylone, jeżeli z okoliczności wynika, że osoba składająca oświadczenie mogła się obawiać poważnego niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego dla siebie, lub innej osoby. Groźba musi być na tyle poważna, aby uzasadniała strach i wpływała na decyzję osoby składającej oświadczenie woli.
Procedura uchylenia się od skutków prawnych
Art. 88 kodeksu cywilnego określa procedurę uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się następuje przez oświadczenie złożone na piśmie osobie, której dotyczyło oświadczenie woli. Uprawnienie do uchylenia się wygasa po upływie roku od wykrycia błędu lub ustania stanu obawy spowodowanego groźbą.
Podsumowanie
Wady oświadczenia woli są istotnym elementem polskiego prawa cywilnego, mającym na celu ochronę osób przed niekorzystnymi skutkami prawnymi wynikającymi z wadliwie złożonych oświadczeń. Znajomość przepisów dotyczących braków świadomości, pozorności, błędów, podstępów i groźby pozwala na lepsze zrozumienie i skuteczniejsze dochodzenie swoich praw w sytuacjach, gdy doszło do złożenia wadliwego oświadczenia woli.
Jeśli napotkasz problemy związane z tymi zagadnieniami — zapraszam do kontaktu!