Ślub Cywilny – Czym jest zawarcie małżeństwa w formie cywilnej?

Małżeństwo jest stosunkiem prawnym, składającym się z uprawnień i obowiązków o charakterze niemajątkowym i majątkowym. Jak wynika z art. 1 §1 KRO, małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. W KRO nie znajdziemy definicji małżeństwa – próby jego zdefiniowania podjęła doktryna i orzecznictwo. I tak J. Ignatowicz i M. Nazar definiują małżeństwo jako: „powstały z woli małżonków, ale w sposób sformalizowany, trwały związek kobiety i mężczyzny, będący także stosunkiem prawnym o charakterze wzajemnym; związek ten polega na maksymalnym zespoleniu małżonków w sferze ich stosunków osobistych oraz poważnym powiązaniu w sferze stosunków majątkowych; obydwoje partnerzy tego związku mają przy tym równorzędną pozycję” (por. J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2005, s. 78 [w:] Komentarz do art.1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, LEX).

Ślub cywilny

Instytucja małżeństwa a konstytucja.

O instytucji małżeństwa stanowi także Konstytucja RP. Zgodnie z jej art. 18 „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej”. TK w wyroku z 21.11.2016 r., K 13/15, wskazując na art. 18 Konstytucji RP, określił małżeństwo jako „sformalizowany i znajdujący się pod ochroną państwa związek mężczyzny i kobiety”. Ponadto Konstytucja RP gwarantuje zasadę równego traktowania małżonków. Zgodnie z jej art. 33 ust. 1, „Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym”. Konstytucja RP chroni także rodzinę, zapewniając tym samym ochronę małżeństwa, o czym stanowi art. 71 ust. 1 Konstytucji RP: „Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro  rodziny.  Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”.

Pojęcie małżeństwa w kodeksie rodzinnym

Pojęcie małżeństwa, wynikające z art. 1 KRO, ma zastosowanie nie tylko w prawie rodzinnym czy cywilnym, ale również np. w prawie podatkowym. Wskazuje się zatem, że jeżeli ustawodawca używa pojęcia „małżeństwo”, to bez wątpienia jest to małżeństwo rozumiane zgodnie z art. 1 KRO.

Małżeństwo jako przedmiot ochrony prawa międzynarodowego

Małżeństwo jest także przedmiotem ochrony prawa międzynarodowego. Przykładowo, zgodnie z art. 12 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, „Mężczyźni  i  kobiety  w  wieku  małżeńskim  mają  prawo  do  zawarcia  małżeństwa   i   założenia   rodziny   zgodnie   z   ustawami   krajowymi   regulującymi korzystanie z tego prawa”.

Jakie są niezbędne przesłanki dla istnienia małżeństwa?

Analizowany art. 1 §1 KRO wskazuje na konieczne przesłanki, niezbędne dla istnienia małżeństwa, takie jak:

• odmienność płci nupturientów;
• złożenie zgodnych oświadczeń;
• jednoczesna obecność nupturientów przy składaniu oświadczeń;
• złożenie tych oświadczeń przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Niezwłocznie po zawarciu małżeństwa powinien zostać sporządzony akt małżeństwa.

W przypadku takiej formy zawarcia małżeństwa, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński powinny być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków (art. 7 §1 KRO).

Jakie są przeszkody w zawarciu małżeństwa?

Oprócz przesłanek zawarcia małżeństwa, Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera także katalog przeszkód małżeńskich, takich jak:

• brak wymaganego prawem wieku, uprawniającego do zawarcia małżeństwa (art. 10 §1 KRO);
• całkowite ubezwłasnowolnienie (art. 11 KRO);
• choroba psychiczna albo niedorozwój umysłowy (art. 12 §1 KRO);
• pozostawanie w związku małżeńskim (art. 13 § 1 KRO);
• istnienie stosunku pokrewieństwa w linii prostej (bez ograniczenia) oraz w drugim stopniu linii bocznej (art. 14 §1 KRO);
• pozostawanie stron w stosunku powinowactwa w linii prostej (art. 14 §1 KRO);
• pozostawanie stron w stosunku przysposobienia (art. 15 § 1 KRO).

Jak zawrzeć małżeństwo za granicą?

Kodeks odnosi się również do przypadków zawarcia związku małżeńskiego przez obywateli polskich, przebywających za granicą. Zgodnie z art. 1 §4 KRO, mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.