Sądowe zezwolenie na dokonanie czynności prawnej w imieniu dziecka – co warto wiedzieć?

Czy rodzic lub opiekun prawny może samodzielnie sprzedać nieruchomość należącą do dziecka, przyjąć darowiznę obciążoną obowiązkiem świadczeń albo zaciągnąć zobowiązanie w jego imieniu? W niektórych przypadkach niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego. Takie sytuacje pojawiają się wtedy, gdy planowana czynność prawna przekracza tzw. zwykły zarząd majątkiem dziecka. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest czynność przekraczająca zwykły zarząd, kiedy konieczne jest uzyskanie zezwolenia sądu, jak wygląda procedura oraz kto może wystąpić z wnioskiem.

Co mówi Kodeks rodzinny i opiekuńczy?

Zgodnie z art. 101 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice mają obowiązek zarządzania majątkiem dziecka z należytą starannością. Choć mogą podejmować decyzje w jego imieniu, nie wszystkie czynności są dozwolone bez kontroli sądu. Przepis § 3 wskazuje jasno: rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności, które przekraczają zwykły zarząd majątkiem dziecka. Oznacza to, że jeśli dana decyzja ma istotne skutki finansowe lub prawne, konieczne jest wcześniejsze uzyskanie zgody sądu.

Kiedy zgoda sądu jest konieczna?

Zgoda sądu opiekuńczego będzie potrzebna zawsze wtedy, gdy planowana czynność prawna przekracza zwykły zarząd majątkiem dziecka. W praktyce chodzi m.in. o sprzedaż lub zakup nieruchomości należącej do dziecka, przyjęcie spadku z długami, zrzeczenie się dziedziczenia, darowizny obciążonej dodatkowymi obowiązkami (np. opieką nad darczyńcą), a także zawarcie umowy najmu na dłuższy czas czy zaciągnięcie zobowiązania finansowego. W każdej z tych sytuacji to sąd ocenia, czy dana czynność jest rzeczywiście potrzebna i czy służy dobru dziecka. Dopiero wtedy może wyrazić zgodę.

Obowiązki opiekuna i rola sądu

Opiekun prawny, podobnie jak rodzice, nie może samodzielnie podejmować wszystkich decyzji w imieniu dziecka – w istotnych sprawach osobistych lub majątkowych potrzebna jest wcześniejsza zgoda sądu. (Art. 156 KRiO) To istotny mechanizm zabezpieczający interesy dziecka – pozwala ograniczyć ryzyko decyzji podejmowanych pochopnie lub z pominięciem jego dobra.

Gdzie złożyć wniosek i co dalej?

Wniosek o zgodę na dokonanie czynności prawnej w imieniu dziecka składa się zazwyczaj do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich, właściwego według miejsca zamieszkania dziecka. Wniosek powinien jasno wskazywać, jakiej czynności dotyczy zgoda, kto ją ma wykonać, oraz dlaczego jest potrzebna. Do wniosku należy dołączyć odpowiednie dokumenty – np. odpis aktu własności, projekt umowy czy opinię biegłego – w zależności od sytuacji.

Jak sąd ocenia, czy dana czynność leży w interesie dziecka?

Po złożeniu wniosku sąd analizuje jego treść oraz to, czy planowana czynność leży w interesie dziecka. Sprawdza, czy nie naraża ona małoletniego na ryzyko strat finansowych lub zobowiązań, które mogłyby obciążyć jego majątek. W razie potrzeby sąd może również przesłuchać rodziców lub opiekuna prawnego, a w niektórych sprawach – także samo dziecko (jeśli pozwala na to jego wiek i rozwój).

Zdarza się też, że sąd powołuje kuratora sądowego, który ocenia sytuację majątkową dziecka i przygotowuje niezależną opinię. Wszystko po to, by upewnić się, że dana decyzja jest naprawdę zgodna z dobrem małoletniego.

Wyjątek: odrzucenie spadku

W niektórych sytuacjach rodzice mogą działać bez zgody sądu – np. przy odrzuceniu spadku w imieniu dziecka, jeżeli sami wcześniej ten spadek odrzucili, a drugie z rodziców również wyraża zgodę. Takie wyjątki przewiduje art. 101 § 4 KRiO. Jeśli jednak między rodzicami nie ma porozumienia – decyzję podejmuje sąd.

Podsumowanie

Nie każda decyzja majątkowa dotycząca dziecka wymaga interwencji sądu, ale gdy czynność przekracza zwykły zarząd – zgoda sądu opiekuńczego jest obowiązkowa. Przepisy mają na celu ochronę interesów dziecka i zapewnienie, że podejmowane w jego imieniu decyzje są przemyślane i bezpieczne.

Jeśli planujesz dokonać czynności prawnej w imieniu małoletniego – np. sprzedać jego udział w nieruchomości, przyjąć darowiznę lub rozwiązać sprawy spadkowe – skonsultuj się z adwokatem od spraw rodzinnych. Podczas porady prawnej dowiesz się, czy potrzebne będzie postanowienie sądu oraz jak prawidłowo przeprowadzić całą procedurę.