Rozdzielność majątkowa – Zgodnie z art. 51 KRO, „W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później”. W omawianym ustroju rozdzielności majątkowej nie ma majątku wspólnego – istnieją wyłącznie majątki osobiste każdego z małżonków. Wskazuje się zatem, że do małżonków, którzy pozostają w rozdzielności majątkowej, mogą być odpowiednio stosowane przepisy o wspólności ustawowej tylko wówczas, gdy tak wynika ze szczególnego przepisu prawa, np. w odniesieniu do najmu lokalu mieszkalnego z art. 680(1) §1 KC (zob. Art. 51 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/K. Pietrzykowski, Legalis). Należy podkreślić, że umowna rozdzielność majątkowa nie wywiera skutków wstecznych (zob. Art. 51(1) Małżeńskie pr. majątk. red. Ignaczewski 2020, wyd. 5, Legalis).
W czasie trwania rozdzielności majątkowej istnieje możliwość wspólnego nabycia przez małżonków przedmiotów majątkowych, jednakże na współwłasność w częściach ułamkowych, z zastosowaniem art. 195-221 KC.
Kiedy można dokonać podziału majątku
Nie istnieje żaden ustawowy termin, który ogranicza małżonków w czasie, dlatego też mogą dokonać takiego podziału w dowolnym momencie dogodnym dla nich albo nigdy (zob. Art. 51 KRO Gromek 2018, wyd. 6/Gromek, Legalis). Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową, która wyłącza wspólność ustawową, jeszcze przed zawarciem małżeństwa. W takiej sytuacji w ogóle nie powstanie majątek wspólny, ponieważ od momentu zawarcia małżeństwa, czyli od chwili, w której ich umowa stała się skuteczna, małżonków obowiązuje już ustrój rozdzielności majątkowej. Przedmioty, które małżonkowie nabyli do momentu zawarcia małżeństwa, jak i po jego zawarciu, należą do ich majątków osobistych (zob. Art. 51 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/K. Pietrzykowski, Legalis).
Ustalenie rozdzielności majątkowej
Odmiennie sytuacja wygląda wtedy, gdy małżonkowie, już po zawarciu związku małżeńskiego, wyłączają wspólność ustawową albo wspólność umowną. Wówczas do majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową zastosowanie mają odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku (zob. art. 46 KRO). Zatem do majątku każdego z małżonków, który został nabyty przed zawarciem umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, zalicza się jego dotychczasowy majątek osobisty, a także jego udział w dotychczasowym majątku wspólnym. Wskazuje się, że do podziału tego majątku stosuje się przepisy art. 45-46 KRO, z uwzględnieniem art. 43 KRO, a gdy majątek ten był objęty wspólnością umowną – również przepis art. 48 KRO (zob. Art. 51 KRO red. Pietrzykowski 2020, wyd. 6/K. Pietrzykowski, Legalis).
Z kolei „Zniesienie wspólności ustawowej przez sąd (nie zaś w drodze umowy między małżonkami – art. 47 i 51 KRO) może nastąpić – zgodnie z art. 52 KRO – tylko z ważnych powodów i z chwilą oznaczoną przez sąd w wyroku” (SN z dnia 20.05.1976r., III CRN 373/75).
Zgodnie ze stanowiskiem NSA z dnia 02.07.2009r., sygn. I FZ 216/09, rozdzielność majątkowa małżeńska w świetle przepisów prawa rodzinnego odnosi się, jak sama nazwa wskazuje, do majątków małżonków, a nie do ich wzajemnych obowiązków.
Uzupełnieniem definicji rozdzielności majątkowej, zawartej w art. 51 KRO, jest przepis art. 51(1) KRO, z którego wynika, że każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem osobistym.