Rozbój (art. 280 kk)
Rozbój to przestępstwo opisane w art. 280 KK, kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności – podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (§1). Jeżeli natomiast sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem – wtedy podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (§2).
Rozbój jako typ kradzieży
Rozbój, uregulowany w ww. przepisie, jest kwalifikowanym typem kradzieży, obejmuje wszystkie jej typy, określone w art. 278 KK i stanowi przestępstwo niezależnie od wartości przedmiotu czynności wykonawczej (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX). Czynność wykonawcza, jak wynika z treści ww. przepisu, polega na dokonaniu kradzieży przy lub po zastosowaniu przemocy wobec osoby, groźby jej natychmiastowego użycia albo z doprowadzeniem człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności.
Przemoc przy rozboju
Odnosząc się do przemocy wobec osoby wskazuje się, że polega ona na fizycznym i bezpośrednim oddziaływaniu na ciało człowieka, które jest nakierowane na przełamanie lub uniemożliwienie oporu (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX). Jak wskazuje SA w Katowicach, „wystarczy użycie wobec pokrzywdzonego nawet niewielkiej siły, noszącej znamiona jedynie naruszenia nietykalności cielesnej, jeżeli z uwagi np. na ograniczoną sprawność fizyczną związaną ze spożyciem przez pokrzywdzonego alkoholu, wystarczy ona do doprowadzenia pokrzywdzonego zgodnie z zamiarem sprawcy do takiego stanu, w którym pozbawiony jest możliwości lub woli przeciwstawienia się zaborowi mienia” (wyrok z dnia 13.12.1994r., sygn. II AKr 189/94). Z kolei, „Przemoc wobec osoby (o której mowa w art. 280 § 1 KK), oznacza bezpośrednie, fizyczne oddziaływanie na człowieka i nie obejmuje tzw. przemocy pośredniej, a więc pośredniego oddziaływania na człowieka przez określone postępowanie z rzeczą” (wyrok SA w Warszawie z dnia 14.06.2019r., sygn. II AKa 137/19).
Groźba natychmiastowego użycia przemocy
Co do groźby natychmiastowego użycia przemocy – należy ją wykładać w nawiązaniu do art., 190 KK, odnoszącego się do groźby karalnej. Groźba ta powinna być nakierowana na natychmiastowe zastosowanie przemocy w stosunku do osoby, jednakże podkreśla się, że osobą tą niekoniecznie musi być pokrzywdzony (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX). Choć groźba mysi wzbudzić w zagrożonym obawę spełnienia, to nie jest wymagane, aby istniała realna możliwość jej spełnienia. Groźba może być wyrażona zarówno słownie, jak i w sposób konkludentny, np. poprzez zachowanie sprawcy (zob. E. M. Guzik-Makaruk, E. W. Pływaczewski, Komentarz do art. 280 KK, LEX).
Doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub bezradności
Przepis art. 280 § 1 KK odnosi się także do doprowadzania człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Jak wynika z orzecznictwa, zachowania te nie polegają na użyciu przemocy wobec osoby (zob. wyrok SN z dnia 26.11.1980r., sygn. Rw 410/80), ale prowadzą pokrzywdzonego do utraty przytomności (np. odurzenie, uśpienie) lub też czynią pokrzywdzonego bezbronnym (np. zabór wózka inwalidzkiego osobie niepełnosprawnej, związanie, zamknięcie) (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX; E. M. Guzik-Makaruk, E. W. Pływaczewski, Komentarz do art. 280 KK, LEX).
Kwalifikowany typ rozboju
Kwalifikowany typ rozboju został uregulowany w art. 280 § 2 KK i polega na posłużeniu się przez sprawcę bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działaniu przez sprawcę w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem.
Broń palna
Bronią palną będą takie przedmioty, które są uznawane za broń palną przez stosowne przepisy ustawy z 21.5.1999 r. o broni i amunicji (zob. art. 263 KK). Natomiast niebezpiecznym narzędziem – zgodnie ze stanowiskiem SN – jest „nie tylko przedmiot, który ze względu na swój rodzaj, przy użyciu staje się niebezpiecznym dla życia lub zdrowia, jak np. nóż, siekiera, łom żelazny itp., ale również rzecz, która ze względu na sposób jej użycia może okazać się niebezpieczna dla życia lub zdrowia, a do takich w niektórych przypadkach może należeć but, gdy sprawca zadaje ofierze silne ciosy w głowę” (wyrok SN z dnia 06.06.1978r., sygn. IV KR 154/78). Przedmiotem podobnie niebezpiecznym do noża, w rozumieniu art. 280 § 2, może być śrubokręt (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 30.03.1999 r., sygn. II AKa 65/99)
Pokazanie przedmiotu pokrzywdzonemu
Należy podkreślić, iż pojęcie posługiwania się przez sprawcę ww. przedmiotami odnosi się także do pokazania ich pokrzywdzonemu – sprawca nie musi ich wykorzystywać (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX). Jak wynika z orzeczenia SN, „posłużenie się bronią palną (…) nie musi polegać na daniu strzału lub usiłowaniu dania strzału; broń ta nie musi być nabita” (uchwała SN z dnia 30.09.1975r., sygn. VI KRN 33/75).
Inny sposób bezpośredni zagrażający życiu
Użyte w ww. przepisie pojęcie „działania przez sprawcę w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu” odnosi się do każdego zachowania sprawcy, które może stworzyć zagrożenie utraty życia. Znamiennie działania sprawcy „wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem” należy rozumieć jako współdziałanie sprawcze (zob. M. Kulik, Komentarz do art. 280 KK, LEX).
Kto może być sprawcą rozboju?
Przestępstwo rozboju ma charakter powszechny – każdy może być jego sprawcą. Rozbój jest przestępstwem umyślnym, kierunkowym i można go popełnić jedynie w zamiarze bezpośrednim.