Przeszukanie w postępowaniu karnym, cele, rodzaje.

Kodeks postępowania karnego w rozdziale 25 reguluje kwestie zatrzymania rzeczy oraz przeszukania. Instytucja przeszukania została uregulowana w art. 219 i nast. k.p.k. W zależności od okoliczności przestępstwa rozróżniamy:

• przeszukanie pomieszczeń lub innych miejsc;
• przeszukanie osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.

Kiedy można dokonać przeszukania?

Przeszukania można dokonać w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują .  Ustawodawca dopuszcza również możliwość przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.

Co jest celem przeszukania pomieszczeń?

• wykrycie lub zatrzymanie albo przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej;
• znalezienie rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.

Istotne jest, aby istniały uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy znajdują się w danym pomieszczeniu lub innym miejscu. Tylko wtedy można dokonać przeszukania.

Kiedy można przeszukać osobę?

Przeszukanie osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów może zostać dokonane w celu znalezienia dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Jednakże z uwzględnieniem zasad i granic określonych w przepisie art. 227 k.p.k. Przepis ten stanowi, że przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach niezbędnych dla osiągnięcia celu tych czynności przy zachowaniu należytej staranności, w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Podkreśla się, że przeszukanie powinno zostać dokonane przez osobę tej samej płci, w oddzielnym pomieszczeniu, ewentualnie za parawanem (zob. K. Eichstaedt, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2021, art. 219)

Przeszukanie kto jest uprawniony ?

Organy uprawnione do dokonania przeszukania zostały wskazane w art. 220 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem, przeszukania może dokonać:

• prokurator albo
• na polecenie sądu lub prokuratora Policja,
• a w wypadkach wskazanych w ustawie – także inny organ.

Co do zasady, przeszukanie jest dokonywane na polecenie sądu lub prokuratora, a przeprowadza je Policja. Inny organ przeprowadza przeszukanie jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie.

Podkreślić trzeba, że przeszukanie może zostać przeprowadzone w każdej sprawie, niezależnie od rodzaju przestępstwa. Odnosi się to również do wypadków niecierpiących zwłoki (zob. K. Eichstaedt, Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, red. D. Świecki, LEX/el. 2021, art. 220).

Postanowienie o przeszukaniu

Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone (art. 220 §2 k.p.k.).

W wypadkach niecierpiących zwłoki (czyli wtedy, gdy zachowanie zasadniczego trybu przeszukania mogłoby skutkować utratą dowodu), jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć (art. 220 §3 k.p.k.).

Co właściwie powinno zawierać takie postanowienie o przeszukaniu? Jego treść została określona w §161 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1206 ze zm.).

Zgodnie z ww. uregulowaniem, postanowienie o przeszukaniu powinno zawierać:

• cel tej czynności, ze wskazaniem osoby podejrzanej, która ma być wykryta, zatrzymana lub przymusowo doprowadzona, albo rzeczy, które mają być znalezione lub zatrzymane,
• jak również imię, nazwisko i adres osoby (nazwę i adres instytucji), u której czynności te mają być przeprowadzone,
• oraz organ wykonujący czynność.

W uzasadnieniu postanowienia należy przedstawić dowody lub przytoczyć okoliczności dające podstawę do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy znajdują się w miejscu wskazanym w postanowieniu. W razie zarządzenia zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej należy ponadto wykazać istnienie przesłanek wymienionych w art. 247 §1 k.p.k.

Uzasadnienie postanowienia nie powinno ograniczać się jedynie do powtórzenia przepisów ustawy, które stanowią podstawę zarządzenia przeszukania.

Adwokat Sprawy Karne 

Doświadczony Adwokat od spraw karnych świadczący kompleksowe usługi pomocy prawnej. Adwokat Małgorzata Durlej-Piotrowska – Zachęcam do nawiązania bezpośredniego kontaktu w dowolnie wybranej formie. (kontakt bezpośredni w kancelarii na terenie Warszawy, kontakt telefoniczny, kontakt e-mailowy etc.).