Narkotyki – odpowiedzialność karna za ich posiadanie

Narkotyki – Odpowiedzialność karna za nielegalne posiadanie narkotyków, czyli środków odurzających lub substancji psychotropowych, została uregulowana w przepisie art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej: u.p.n.). Wyróżniamy typ podstawowy tego przestępstwa (ust. 1), typ kwalifikowany(ust. 2) oraz typ uprzywilejowany (ust. 3).

Posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych.

Wskazuje się, że użyty w przepisie art. 62 u.p.n. czasownik „posiadać” należy rozumieć jako faktyczne, choć krótkotrwałe władztwo nad rzeczą (zob. B. Kurzępa [w:] Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, wyd. II, red. A. Ważny, Warszawa 2019, art. 62, LEX). W uchwale z dnia 27.01.2011r., sygn. I KZP 24/10, Sąd Najwyższy uznał, że „posiadaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej w rozumieniu art. 62 ustawy z dn. 21 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U., nr 179, poz. 1485 ze zm.) jest każde władanie takim środkiem lub substancją, a więc także związane z jego użyciem lub zamiarem użycia”.

Sąd Najwyższy stanowczo odrzucił pojawiające się twierdzenia, jakoby na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii samo zażywanie nie było zabronione. SN uznał, że taki zakaz wynika wprost z zakazu posiadania, rozumianego jako każdego fizykalnego władania narkotykiem.

Wobec powyższego podkreśla się, że posiadaniem jest każdy fizyczny kontakt z środkiem odurzającym lub substancją psychotropową, który polega na chociażby momentalnym nim dysponowaniem. Posiadaniem w rozumieniu ww. przepisu będzie zarówno posiadanie narkotyków przy sobie lub w miejscu zamieszkania, lub też w innym miejscu, bez względu na ich następcze przeznaczenie, jak i chwilowe posiadanie, „trzymanie” narkotyków, związane z procesem odurzania.

Jako przykład można tutaj wskazać na wymienianie się „skrętem” marihuany (zob. W. Zontek [w:] Komentarz do wybranych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii [w:] Przestępstwa narkotykowe i dopalacze. Komentarz, red. W. Górowski, M. Małecki, D. Zając, Kraków, art. 62, LEX). Każde samodzielne zażycie narkotyków stanowi ich posiadanie.

W orzecznictwie podkreśla się, że „karalne jest każde władanie narkotykami, bez względu na cel, dla jakiego miałby być on przeznaczony, a więc także związane z jego użyciem lub zamiarem użycia” (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 27.03.2013r., sygn. III KK 423/12).

Co ciekawe, „Posiadanie nie może być utożsamiane ze „znoszeniem”. Sytuacja, kiedy kilka osób połączonych ścisłymi więzami osobistymi (np. rodzinnymi) prowadzi wspólne gospodarstwo domowe i jedna z ich sprowadza (wytwarza) przedmioty, których posiadanie jest prawnie zakazane, a pozostali domownicy znoszą to (tolerują) bez manifestowania fizycznych aktów władania i nie wykazując woli współdecydowania o losach tych przedmiotów, nie jest „posiadaniem” w rozumieniu art. 54 ust. 1 czy art. 62 ust. 1 u.p.n.” (wyrok SA w Łodzi z dnia 14.11.2013r., sygn. II AKa 192/13). Jak wynika z przytoczonego wyroku, posiadanie nie może być zatem utożsamiane z biernością, znoszeniem danego stanu rzeczy.

Narkotyki Polskie Prawo – co grozi za ich posiadanie?

Odpowiedzialność karna za posiadanie narkotyków różni się w zależności kwalifikacji czynu.

Narkotyki- Typ podstawowy

Jak wynika z art. 62 ust. 1 u.p.n., kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Takie ukształtowanie przepisu pozwala na zastosowanie art. 37a Kodeksu karnego (dalej: k.k.), który wprowadza alternatywne zagrożenia karą ograniczenia wolności oraz grzywny. Ponadto, w analizowanym przypadku, w razie zastosowania przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary będzie możliwe odstąpienie od jej wymierzenia.

Narkotyki- Typ uprzywilejowany (przypadek mniejszej wagi)

Według przepisu art. 62 ust. 3 u.p.n., w wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Z kolei nadzwyczajne złagodzenie kary w tym przypadku oznacza odstąpienie od wymierzenia kary (art. 60 §7 k.k.).

Wypadek mniejszej wagi odnosi się jedynie do typu podstawowego przestępstwa, opisanego w art. 62 ust. 1 u.p.n. Przepis ten wprowadza autonomiczną przesłankę modyfikującą ustawowe zagrożenie karą. Przy ocenie, czy w danym przypadku będziemy mówić o „wypadku mniejszej wagi”, będziemy brać pod uwagę takie elementy, jak m.in. ilość i rodzaj środka bądź substancji, cel, w jakim środek ten posiadano (własny użytek, użyczenie, sprzedaż), finalne przeznaczenie (odurzenie rekreacyjne, zaspokojenie potrzeby osoby uzależnionej, zmniejszenie cierpienia osoby chorej).

Ponadto należy mieć na uwadze, że poszczególne rodzaje środków i substancji cechują się drastycznie różnym stopniem negatywnego oddziaływania na organizm (zob. W. Zontek [w:] Komentarz do wybranych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii…, art. 62, LEX).

Jak wynika z orzecznictwa, „Wśród charakterystycznych dla przestępstw naruszających przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii znamion ocennych, różnicujących podstawy odpowiedzialności pomiędzy typem podstawowym a uprzywilejowanym wypadkiem mniejszej wagi, jest kryterium ilościowe oraz kryterium jakościowe, a więc rodzaj wprowadzonego do obrotu środka narkotycznego” (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 28.12.2005r., sygn. II AKa 341/05).

Narkotyki – Typ kwalifikowany

Zgodnie z art. 62 ust. 2 u.p.n., jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1 powyżej (posiadanie narkotyków), jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. W tym przypadku nadzwyczajne złagodzenie kary może polegać na wymierzeniu grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności (art. 60 §6 pkt 3 k.k.).

Według orzecznictwa, organ orzekający, który ustala wskazane w przepisie znamię „znacznej ilości” ww. substancji, powinien wziąć pod uwagę zarówno kryterium ilościowe, jak i jakościowe. Ponadto, istotny jest także cel, w jakim sprawca posiadała ww. narkotyki (zob. wyrok SN z dnia 11.10.2017r., sygn. III KK 73/17).

Przykładowo, SA w Lublinie stwierdził, że „Przyjmując, że dawka wystarczająca do jednorazowego odurzenia się jednej osoby to 0,1-0,5 g, ustalenie, iż 100 g marihuany stanowi ilość znaczną, nie może budzić żadnych wątpliwości” (wyrok SA w Lublinie z dnia 02.03.2017r., sygn. II AKa 279/16).

Również SA w Warszawie wypowiedział się co do znamienia posiadania „znacznej ilości” narkotyków: „Z 1,5 dm3 płynnej amfetaminy można wytworzyć 2 kg siarczanu amfetaminy, czyli 10 000 porcji dilerskich narkotyków. Nie budzi wątpliwości, że jest to ilość znaczna” (wyrok SA w Warszawie z dnia 24.04.2017r., sygn. II AKa 90/17).

Wymiar kary za posiadanie narkotyków.

Precyzując wysokość kar wskazanych w art. 62 u.p.n. należy wyjaśnić, iż Kodeks karny stanowi, że grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł, ani też przekraczać 2000 zł (art. 33 §1 i §3 k.k.). Z kolei kara ograniczenia wolności, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata i wymierza się ją w miesiącach i latach (art. 34 §1 k.k.). Kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Wskazane obowiązki i potrącenie orzeka się łącznie lub osobno (art. 34 §1a i §1b k.k.). Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach (art. 37 k.k.).

Posiadanie narkotyków – nawiązka i przepadek

Oprócz wskazanej powyżej odpowiedzialności, w przypadku popełnienia omawianego przestępstwa, jest także możliwe orzeczenie nawiązki – taką możliwość daje art. 70 ust. 4 u.p.n. Zgodnie z tym przepisem, w razie skazania za przestępstwo określone m.in. w art. 62 u.p.n. sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50 000 zł. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do sprawcy przestępstwa określonego w art. 62 ust. 1, jeżeli jest on osobą uzależnioną (art. 70 ust. 5 u.p.n.).

W razie skazania za przestępstwo określone w art. 62 oraz w razie umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania karnego orzeka się przepadek środka odurzającego, substancji psychotropowej lub nowej substancji psychoaktywnej, nawet jeżeli nie były własnością sprawcy. Sąd, orzekając przepadek przedmiotów, może zarządzić ich zniszczenie. Z czynności zniszczenia sporządza się protokół (art. 70 ust. 2 u.p.n.).

Odpowiedzialność karna za posiadanie narkotyków, a możliwość umorzenia postępowania przed wszczęciem dochodzenia lub śledztwa

Możliwość umorzenia postępowania przed wszczęciem dochodzenia lub śledztwa umożliwia przepis art. 62a u.p.n. Zgodnie ze wskazanym przepisem, jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w art.62 ust. 1 lub 3, są środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej, przeznaczone na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Takie umorzenie jest możliwe, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.

Kiedy dozwolone jest posiadanie narkotyków w Polsce?

Posiadanie narkotyków, tj. środków odurzających czy też substancji psychotropowych, jest w Polsce dozwolone, ale wyłącznie w ściśle określonych przez przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przypadkach. Ustawa ta określa, jakie podmioty i po spełnieniu jakich wymogów mogą posiadać ww. środki i substancje.

Zgodnie z art. 33 u.p.n., środki odurzające grup I-N i II-N oraz substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P mogą być używane wyłącznie w celach medycznych, przemysłowych lub prowadzenia badań (ust. 1). Substancje psychotropowe grupy I-P mogą być używane wyłącznie w celu prowadzenia badań, a środki odurzające grupy IV-N wyłącznie w celu prowadzenia badań oraz w lecznictwie zwierząt – w zakresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 44f (ust. 2).

Legalne posiadanie środków odurzających, substancji psychotropowych oraz prekursorów kategorii 1 dopuszczalne jest – zgodnie z art. 34 u.p.n. – wyłącznie przez przedsiębiorców, jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne uprawnione na podstawie przepisów ustawy, rozporządzenia 273/2004 lub rozporządzenia 111/2005 (ust. 1). Z kolei posiadane bez uprawnienia wymienione środki, substancje lub ich preparaty oraz prekursory kategorii 1 podlegają zabezpieczeniu przez organy ścigania lub organy celne w trybie określonym w przepisach o postępowaniu karnym (ust. 2). Z powyższego wynika, iż posiadanie wskazanych substancji przez inne podmioty jest bezprawne. W przypadku stwierdzenia takiego posiadania, na mocy stosownych przepisów substancje te podlegają przepadkowi.

Zgodnie z treścią art. 42 u.p.n., preparaty zawierające środki odurzające grup I-N, II-N, III-N i IV-N lub substancje psychotropowe grup II-P, III-P i IV-P, które zostały dopuszczone do obrotu jako produkty lecznicze na podstawie przepisów Prawa farmaceutycznego, może posiadać, w celach medycznych oraz do badań klinicznych, po uzyskaniu zgody wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, zakład opieki zdrowotnej niemający apteki szpitalnej lub działu farmacji szpitalnej, zakład leczniczy dla zwierząt oraz lekarz, lekarz dentysta lub lekarz weterynarii, prowadzący praktykę lekarską, a także inny podmiot, którego działalność wymaga posiadania i stosowania tych preparatów (zob. B. Kurzępa [w:] Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii…, art. 62, LEX).

Adwokat Sprawy Karne

Zachęcam do nawiązania bezpośredniego kontaktu w dowolnie wybranej formie (kontakt bezpośredni w kancelarii na terenie Warszawy, kontakt telefoniczny, kontakt e-milowy etc.)  Adwokat Małgorzata Durlej-Piotrowska – profesjonalny pełnomocnik procesowy, który świadczy kompleksowe usługi prawne związane z reprezentacją Klientów w sprawach karnych na terenie Warszawy, w szczególności dotyczy to spraw związanych z posiadaniem narkotyków.