Mediacja rodzinna jako alternatywa dla postępowania sądowego
W sprawach rodzinnych, takich jak rozwód, ustalenie kontaktów z dzieckiem czy alimenty, emocje często biorą górę nad spokojnym dialogiem. Zamiast jednak kierować od razu sprawę na drogę postępowania sądowego, warto rozważyć rozwiązanie polubowne – mediację rodzinną. W tym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest mediacja rodzinna, kto może ją prowadzić, kiedy i jak można z niej skorzystać oraz jakie ma skutki prawne. Odpowiadamy też na pytania: czy mediacja jest obowiązkowa, jak wygląda ugoda zawarta przed mediatorem i czy ma taką samą moc jak wyrok sądu.
Na czym polega mediacja rodzinna?
Mediacja to dobrowolne postępowanie, w którym strony próbują dojść do porozumienia przy wsparciu neutralnej osoby trzeciej – mediatora. Zgodnie z art. 183¹ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, mediacja opiera się na zgodzie obu stron i może zostać wszczęta na podstawie umowy lub postanowienia sądu – pod warunkiem, że obie strony wyrażą na to zgodę. Co ważne, mediacja może być prowadzona zarówno przed złożeniem pozwu, jak i w toku trwającego postępowania sądowego.
Kim jest mediator i jaka jest jego rola?
Mediator to osoba bezstronna, która nie rozstrzyga sporu, lecz pomaga stronom dojść do kompromisu. Nie jest sędzią, nie narzuca decyzji, ale wspiera rozmowę, łagodzi napięcia i ułatwia formułowanie wzajemnych propozycji ugodowych (art. 183³a k.p.c.). W sprawach rodzinnych mediatora wybiera się wspólnie –za zgodą obu stron. Jeśli strony nie ustalą osoby mediatora, może go wyznaczyć sąd.
Mediatorzy działają zgodnie z zasadą poufności (art. 183⁴ k.p.c.). Informacje ujawnione podczas rozmów mediacyjnych nie są jawne, a mediator nie może być później przesłuchiwany jako świadek.
Co odróżnia mediację od postępowania sądowego?
Choć celem zarówno mediacji, jak i procesu sądowego jest rozwiązanie sporu, sposób, w jaki przebiegają, znacząco się różni. Mediacja to forma polubownego porozumienia, która nie opiera się na wyroku sądu, lecz na dobrowolności i wzajemnym dialogu.
Co istotne – mediacja przedsądowa nie jest obowiązkowa. Można z niej skorzystać, jeśli obie strony wyrażą na to zgodę. To od ich woli zależy, czy zdecydują się rozwiązać spór na drodze rozmowy z udziałem mediatora, zamiast od razu kierować sprawę do sądu.
Mediacja w sprawach rodzinnych – czy warto?
Mediacja to jedna z form rozwiązywania sporów, która coraz częściej znajduje zastosowanie także w sprawach rodzinnych. Daje szansę na spokojną rozmowę, znalezienie wspólnego rozwiązania i zakończenie konfliktu w mniej formalny sposób. Wypracowanie wspólnego rozwiązania jest szczególnie ważne gdy strony decydują o kwestiach związanych z dziećmi.
Nie każda mediacja kończy się jednak porozumieniem. Czasem udaje się wypracować trwałą ugodę, innym razem rozmowy zostają przerwane bez porozumienia. Co dzieje się dalej, gdy strony się porozumieją? A co, jeśli negocjacje zakończą się niepowodzeniem? O tym poniżej:
Co daje ugoda zawarta w mediacji?
Jeśli mediacja zakończy się porozumieniem, mediator sporządza protokół, do którego dołącza treść ugody (art. 183¹² k.p.c.). Po zakończeniu mediacji ugodą, strony mają możliwość zwrócenia się do sądu o jej zatwierdzenie. Gdy sąd to zrobi – na podstawie art. 183¹⁴ k.p.c. – ugoda zawarta przed mediatorem uzyskuje moc prawną ugody sądowej.
Jeśli ugoda przewiduje obowiązki nadające się do egzekucji (np. zapłatę określonej kwoty, ustalenie kontaktów), sąd może nadać jej klauzulę wykonalności. W takiej sytuacji ugoda staje się tytułem wykonawczym – tak samo, jak wyrok sądu – i może być podstawą wszczęcia egzekucji, jeśli któraś ze stron nie dotrzyma ustaleń.
Co, jeśli strony nie dojdą do porozumienia?
Mediacja nie zawsze kończy się zawarciem ugody – może się zdarzyć, że strony nie osiągną porozumienia lub jedna z nich zdecyduje o zakończeniu rozmów. W takiej sytuacji postępowanie mediacyjne zostaje zakończone bez ugody, a sprawa może zostać skierowana do sądu lub tam kontynuowana, jeśli mediacja była prowadzona w jej trakcie.
Zgodnie z przepisami, mediator sporządza wówczas protokół z przebiegu mediacji, w którym zaznacza, że nie doszło do zawarcia ugody. Samo uczestnictwo w mediacji – nawet nieudanej – nie wpływa negatywnie na dalszy bieg sprawy i nie zamyka drogi do dochodzenia swoich praw przed sądem.
Podsumowanie
Mediacja rodzinna, opisana w art. 183¹ i kolejnych Kodeksu postępowania cywilnego, to realna alternatywa dla procesu sądowego. Pozwala na, dobrowolne rozwiązanie sporu z pomocą neutralnej osoby. Ugoda zawarta w mediacji, po zatwierdzeniu, ma moc prawną taką samą jak orzeczenie sądowe.
Jeśli rozważasz mediację rodzinną lub zostałeś do niej skierowany przez sąd – skontaktuj się z adwokatem od spraw rodzinnych. Prawnik pomoże Ci właściwie przygotować się do rozmowy, oceni treść ugody i zadba o to, by Twoje prawa były odpowiednio chronione.