Kiedy przedawnia się roszczenie cywilne? – art. 118 k.c.
Przedawnienie to jedna z kluczowych instytucji prawa cywilnego. Oznacza, że po upływie określonego czasu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia, podnosząc zarzut przedawnienia. W praktyce często pojawia się pytanie, jaki jest termin przedawnienia i od czego zależy jego długość. Odpowiedź daje art. 118 Kodeksu cywilnego.
Jaki jest termin przedawnienia?
Zgodnie z art. 118 k.c., przedawnienie roszczenia co do zasady następuje po sześciu latach. Wyjątek dotyczy dwóch kategorii spraw:
- roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz, alimenty, odsetki),
- roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
W obu tych przypadkach termin przedawnienia wynosi trzy lata. Ważne jest, że w każdym przypadku należy sprawdzać dokładnie termin przedawnienia ponieważ inne przepisy kodeksu cywilnego mogą przekazywać inne terminy przedawnienia w konkretnych sprawach. Co istotne, ustawodawca wskazał, że koniec biegu terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, ale tylko wtedy, gdy okres przedawnienia jest dłuższy niż dwa lata. Dzięki temu łatwiej ustalić dokładny moment, w którym roszczenie uległo przedawnieniu.
Dlaczego wprowadzono różne terminy?
Ustawodawca przyjął dłuższy, sześcioletni termin dla większości roszczeń, aby wierzyciel miał odpowiedni czas na ich dochodzenie. Z kolei roszczenia okresowe i związane z działalnością gospodarczą są objęte krótszym trzyletnim terminem, ponieważ ich charakter wymaga szybszego rozliczania.
Przerwanie biegu przedawnienia
Warto pamiętać, że samo upływanie czasu nie zawsze prowadzi do przedawnienia. Jeżeli nastąpi przerwanie biegu przedawnienia, termin liczy się od nowa. Do przerwania biegu dochodzi m.in. wtedy, gdy:
- wierzyciel wytoczy powództwo w sądzie,
- zostanie wszczęte postępowanie mediacyjne,
- dłużnik uzna roszczenie (np. częściową spłatą długu lub podpisaniem ugody).
Po przerwaniu biegu przedawnienia okres zaczyna być liczony od początku, co daje wierzycielowi dodatkowy czas na dochodzenie swoich praw.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Zawieszenie oznacza, że przez pewien czas termin przedawnienia nie biegnie, ale nie zaczyna się od nowa – po ustaniu przyczyny zawieszenia liczy się dalej od momentu, w którym został zatrzymany. To odróżnia je od przerwania biegu przedawnienia, które „zeruje” licznik i uruchamia go ponownie od początku. Kodeks cywilny przewiduje kilka przypadków zawieszenia biegu terminu przedawnienia, m.in. gdy:
- roszczenie przysługuje dziecku wobec rodziców – przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
- wierzyciel z powodu siły wyższej nie może dochodzić roszczenia (np. wojna, klęska żywiołowa),
- toczy się postępowanie mediacyjne lub postępowanie pojednawcze (czyli tzw. zawezwanie do próby ugodowej).
Skutki przedawnienia roszczenia
Upływ terminu nie powoduje automatycznego wygaśnięcia zobowiązania, ale pozwala dłużnikowi skutecznie uchylić się od jego spełnienia. Oznacza to, że wierzyciel nadal może dochodzić należności w sądzie, lecz dłużnik, powołując się na przedawnienie roszczenia, może uniknąć obowiązku zapłaty.
Podsumowanie
Zgodnie z art. 118 k.c., podstawowy termin przedawnienia wynosi sześć lat, a w przypadku roszczeń okresowych i gospodarczych – trzy lata. Ważne jest również, że możliwe jest przerwanie biegu przedawnienia, które powoduje, że okres liczy się od nowa lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia, które czasowo wstrzymuje bieg terminu przedawnienia. W praktyce oznacza to, że każdy przypadek należy analizować indywidualnie, aby ocenić, czy roszczenie uległo już przedawnieniu.
Jeśli masz wątpliwości w tym zakresie lub chcesz podjąć działania przed sądem, warto skonsultować się z adwokatem, który przeanalizuje Twoją sytuację i wskaże najlepsze rozwiązanie prawne.