Jak obniżyć alimenty?
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka reguluje art. 133 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.).
Od czego zależy wysokość alimentów
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (art. 135 §1 k.r.o.). Ustalona kwota świadczeń alimentacyjnych może jednak ulegać zmianom, opartym na uzasadnionych podstawach.
Kiedy można żądać zmiany wysokości alimentów
Zgodnie z art. 138 k.r.o., w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Oznacza to, że można żądać podwyższenia, obniżenia lub wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Przedmiotem niniejszego omówienia będzie obniżenie kwoty świadczeń alimentacyjnych.
Zmiana stosunków
Należy najpierw wyjaśnić, co kryje się pod pojęciem „zmiany stosunków”. Sposób rozumienia tego pojęcia wynika m.in. z bogatego orzecznictwa. I tak, „przez zmianę stosunków rozumieć należy wszelkie modyfikacje w statusie ekonomicznym stron mające wpływ zarówno na zwiększenie, jak i na zmniejszenie, zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zwiększenie lub zmniejszenie zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego” (SO w Olsztynie z dnia 19.06.2019r., sygn. VI RCa 94/19). Dalej, jak wynika z innego orzeczenia SO w Olsztynie z dnia 26.06.2019r. (sygn. akt VI RCa 121/19), „Przez „zmianę stosunków” z art. 138 KRO należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych. Zatem nie każda zmiana w życiu obowiązanego czy uprawnionego do alimentów będzie podstawą do zmiany orzeczenie alimentacyjnego, w szczególności jeśli nie mają charakteru trwałego, zasadniczego i nie wyczerpują przesłanek, które w istotny sposób wpływają na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego. Ustalenie wystąpienia „zmiany stosunków” oraz jej wpływu na wysokość świadczeń alimentacyjnych należnych uprawnionemu, wymaga porównania stanu istniejącego w chwili orzekania o alimentach lub zawierania umowy dotyczącej alimentów ze stanem istniejącym w czasie rozpoznawania powództwa wytoczonego na podstawie art. 138 KRO (…)”.
Czego może dotyczyć zmiana?
Istotność zmiany stosunków podlega ocenie sądu w danej sprawie. Zmiana ta może dotyczyć zarówno zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych, jak i do nich uprawnionego. Okoliczności uzasadniających zmianę w wysokości obowiązku alimentacyjnego jest wiele. Przykładowo, wnosząc pozew o obniżenie alimentów, powód (zobowiązany do alimentacji) może powoływać się na zmniejszenie jego możliwości zarobkowych, spowodowanych wypadkiem, chorobą, kosztownym leczeniem czy utratą pracy, jak również może wskazywać na obniżenie wydatków na osobę uprawnioną do świadczeń alimentacyjnych, otrzymanie przez nią wartościowego spadku/darowizny czy podjęcie przez nią pracy (np. stała dodatkowa praca studenta), etc. Warto wskazać, że „nie stanowi uzasadnienia do obniżenia obowiązku alimentacyjnego względem pozwanego fakt zwiększenia się wydatków ponoszonych przez zobowiązanego na drugie swoje dorastające dziecko” (SO w Olsztynie z dnia 26.06.2019 r., sygn. VI RCa 121/19).
Zmiana wysokości zarobków a obniżenie alimentów
Zgodnie z orzeczeniem SO w Olsztynie z dnia 28.06.2019 r. (sygn. akt VI RCa 72/19, Legalis): „Zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Nie oznacza to, iż każda zmiana w zarobkach zobowiązanego będzie uzasadniała zmianę zakresu alimentacji. Tylko zmiana wysokości zarobków na skutek istotnej zmiany możliwości zarobkowych może być podstawą do zmiany wysokości świadczenia alimentacyjnego. (…)”.
Pozew o obniżenie alimentów
Pozew o obniżenie alimentów należy złożyć do wydziału rodzinnego właściwego sądu rejonowego. Jak wynika z orzecznictwa „żądanie zmiany wysokości świadczeń alimentacyjnych jest roszczeniem alimentacyjnym w rozumieniu art. 32 KPC” (uchwała SN z 16.04.1991r., sygn. III CZP 24/91), zatem powództwo o obniżenie alimentów wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Od pozwu o obniżenie alimentów pobiera się opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu, zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.c.). Wartość przedmiotu sporu (wps) w niniejszym przypadku stanowi różnica między zasądzoną wcześniej kwotą alimentów a żądaną przez powoda ich obniżką za 12 miesięcy. Innymi słowy – aby obliczyć wps należy od dotychczasowej miesięcznej kwoty alimentów odjąć żądaną przez powoda miesięczną kwotę. Uzyskaną różnicę należy pomnożyć przez 12 miesięcy. Tak obliczony wps pozwala ustalić wysokość opłaty sądowej od pozwu. Strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych (art. 96 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c.).
Co jest podstawą prawną powództwa o obniżenie alimentów?
Należy pamiętać, że „podstawą powództwa z art. 138 KRO może być tylko zmiana stosunków, która nastąpiła nie wcześniej niż po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego alimenty” (wyrok SN z 25.05.1999r., sygn. I CKN 274/99).