Co grozi za prowadzenie pojazdu pod wpływem czyli art 178a kk?

Art. 178a [Nietrzeźwość kierowcy]

• 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

• 2.(uchylony)
• 3.(uchylony)
• 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Pomimo szeregu kampanii społecznych, zaostrzania przepisów oraz wskazywania jak wielkie niebezpieczeństwo stanowi jazda na tzw. „podwójnym gazie” dziesiątki tysięcy kierowców rocznie zostaje złapanych na jeździe pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Pomimo iż od 2011 r. liczba ta sukcesywnie maleje i tak statystyki w tym względzie są zatrważające.

Poniżej wykres przedstawiający statystyki ze strony Komendy Głównej Policji dotyczące stwierdzonych przestępstw z art 178a kk oraz wszczętych postępowań z tego zakresu.

Przedmiot ochrony

Przedmiotem ochrony przestępstwa z art 178a kk jest bezpieczeństwo w ruchu lądowym, wodnym i powietrznym a dodatkowym przedmiotem ochrony jest życie i zdrowie.

Typy przestępstw

W przepisie art 178a kk zostały opisane dwa typy przestępstw a mianowicie w § 1 został opisany typ podstawowy a w § 4 typ kwalifikowany powodujący większą odpowiedzialność karną sprawcy.

Typ podstawowy

Typem podstawowym jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Typ kwalifikowany

Typem podstawowym jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Typem kwalifikowanym natomiast jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego przez sprawcę, który był już prawomocnie skazany za przestępstwo z art 178a § 1 lub za przestępstwa określone w art 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 kk, które zostały popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Te przestępstwa to: spowodowanie niebezpieczeństwa katastrofy (art 174 kk), spowodowania wypadku w komunikacji (art 177 kk) lub spowodowania ciężkiego wojskowego wypadku w komunikacji (art 355 § 2 kk)

Typem kwalifikowanym jest również prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub środków odurzających w okresie obowiązywania orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w związku ze skazaniem za przestępstwo.

W art 178a § 4 kk jest odesłanie do przestępstw określonych w art 173 kk, 174 kk, 177 kk lub art. 355 § 2 kk. Oznacza to, że ta przesłanka jest spełniona w przypadku skazania za przestępstwo określone w tych przepisach niezależnie czy jest ono popełnione w typie podstawowym czy kwalifikowanym. Nie ma tu również znaczenia rodzaj wymierzonej kary, niezależnie od tego czy sprawca był uprzednio skazany na karę pozbawienia wolności czy też grzywnę podlega on surowszej odpowiedzialności. Jest to więc rozwiązanie surowsze niż w przypadku recydywy zwykłej (art 64 § 1 kk) lub multirecydywy (art. 64 § 2 kk).

Prowadzenie pojazdu

Przestępstwo z art 178a kk jest popełnione w momencie już samego prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Nawet jeżeli pojazd jest prowadzony prawidłowo i nie stwarza zagrożenia, znamiona przestępstwa są wypełnione, jeżeli kierowca jest w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy: „Do skazania na podstawie art. 28 § 1 ustawy o zwalczaniu alkoholizmu (obecnie art 178a kk) niezbędne jest ustalenie, że sprawca znajdujący się w stanie nietrzeźwości wprawił w ruch pojazd mechaniczny, którym wówczas zamierzał kierować” (uchw. SN z 8.12.1960 r., VI KO 64/60)

Prowadzenie pojazdu dotyczy więc jedynie pojazdu w ruchu. Jednak nie trzeba pokonywać długiego odcinka drogi, ponieważ uruchomienie pojazdu oraz rozpoczęcie jazdy jest już równoznaczne z prowadzeniem pojazdu.

Jeżeli natomiast sprawca nie przejechał nawet kawałka drogi, jednak zamierzał jechać pojazdem będąc pod wpływem alkoholu lub środków odurzających mamy do czynienia z usiłowaniem popełnienia przestępstwa z art 178a kk. Sąd Najwyższy wskazał, że: „Samo zajęcie przez nietrzeźwego kierowcę miejsca za kierownicą i uruchomienie motoru z zamiarem prowadzenia pojazdu rozważać należy w płaszczyźnie usiłowania” (uchw. SN z 8.12.1960 r., VI KO 64/60)

Jako prowadzącego pojazd można uznać osobę, która wykonuje czynności związane bezpośrednio z ruchem pojazdu.

Za przestępstwo z art 178a kk może odpowiadać nie tylko sam kierowca ale również podżegacz i pomocnik.

Pojazd mechaniczny

Przestępstwo z art 178a § 1 kk polega na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Przyjmuje się, że pojazdem mechanicznym jest pojazd wprawiany w ruch lub poruszany poprzez umieszczony na nim silnik. Niektórzy przyjmują, że silnik ten powinien być o pojemności powyżej 50 cm³. Jest to błędne założenie, gdyż eliminuje wiele pojazdów w tym np. pojazdy elektryczne. Według innych definicji pojazd mechaniczny jest to pojazd, który jest wprawiany w ruch za pomocą energii innej niż pochodzącej z siły ludzkich mięśni lub zwierząt.

Jak uznał Sąd Najwyższy: „Za pojazdy mechaniczne należy uznać pojazdy zaopatrzone w poruszający je silnik (pojazdy samochodowe, maszyny rolnicze, motocykle, lokomotywy kolejowe, samoloty, helikoptery, statki wodne i inne), jak również pojazdy szynowe zasilane z trakcji elektrycznej (tramwaje, trolejbusy)” (wyr. SN z 25.10.2007 r., sygn. akt: III KK 270/07)

Nie jest natomiast przestępstwem prowadzenie innego pojazdu niż pojazd mechaniczny nawet w miejscu, gdzie odbywa się ruch pojazdów. Przykładowo płynięcie kajakiem czy lot szybowcem w stanie nietrzeźwości nie wypełnia znamion przestępstwa. Prowadzenie poszczególnych rodzajów pojazdów w stanie nietrzeźwości może być natomiast wykroczeniem.

Miejsce popełnienia przestępstwa

Przestępstwo z art 178a § 1 kk może być popełnione w każdym miejscu. Nie jest wymagane, aby do jego popełnienia doszło na drodze publicznej. Istotne jest jedynie, aby było to miejsce, w którym odbywa się ruch pojazdów.

Co ciekawe jak uznał Sąd Apelacyjny w Krakowie w Wyroku z dnia 7 kwietnia 2004 r. (sygn. akt: II AKa 131/04) również poruszanie się pojazdem w kosmosie (w ruchu międzyplanetarnym) będąc nietrzeźwym wypełnia znamiona przestępstwa z art 178a § 1 kk. Takie rozstrzygnięcie może mieć doniosłe znaczenie w przyszłości.

Kto może popełnić to przestępstwo?

Przestępstwo z art 178a kk może popełnić tylko osoba spełniająca łącznie dwie przesłanki mianowicie: znajduje się ona w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego oraz jednocześnie prowadzi pojazd mechaniczny. Nie jest możliwe popełnienie tego przestępstwa przez osobę, która nie prowadzi pojazdu, a więc błędnie zalicza się przestępstwo z art 178a kk do przestępstw powszechnych. Nie wyklucza to jednak odpowiedzialności innej osoby, niż osoba prowadząca pojazd jako np. podżegacza lub pomocnika.

Pewne wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie budzi problem instruktora nauki jazdy będącego pod wpływem środków odurzających lub alkoholu. Jednak należy uznać, że ze względu na to, że kursant nie ma jeszcze takich umiejętności, aby samodzielnie reagować na wiele sytuacji na drodze a za bezpieczeństwo pojazdu szkoleniowego w ruchu odpowiada instruktor należy uznać, że gdy uczy on jeździć kursanta w stanie nietrzeźwości wypełnia on znamiona czynu z art 178a kk. Na tej samej zasadzie jako współprowadzącego pojazd należy uznać egzaminatora.

Za prowadzącego pojazd mechaniczny należy uznać również osobę kierującą pojazdem holowanym. Jednak trudniejszą kwestią jest ustalenie czy osoba taka prowadzi pojazd mechaniczny. W literaturze podkreśla się, że pomimo iż pojazd holowany jest wprowadzany w ruch nie za pośrednictwem silnika w nim się znajdującego, ale silnika drugiego pojazdu to nie traci on przymiotu pojazdu mechanicznego.

Strona podmiotowa

Przestępstwo z art 178a kk może być popełnione umyślnie zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym. Jeśli czyn był popełniony nieumyślnie sprawca nie popełnia przestępstwa. Za przestępstwo z art 178 a kk odpowiada zarówno sprawca, który zamierzał prowadzić samochód pod wpływem jeszcze zanim rozpoczął spożywanie alkoholu lub środków odurzających jak również sprawca, u którego zamiar pojawił się już po wprawieniu się w stan nietrzeźwości.

Za czyn z art 178a kk odpowiada również sprawca, który może podejrzewać, że ze względu na upływ czasu substancje nie wydaliły się jeszcze z jego organizmu i wciąż znajduje się pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego. To czy sprawca miał świadomość, że znajduje się wciąż pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, w sytuacji, gdy sprawca nie przyznaje się do tego, bada się na podstawie jego stanu rozwoju umysłowego, ilości spożytego środka odurzającego lub alkoholu oraz doświadczenia w spożywaniu tego typu substancji.

Również w przypadku, gdy sprawca nie został zbadany alkomatem jest możliwość ustalenia jego stanu na podstawie innych dowodów na przykład zeznań świadków wskazujących na to w jaki sposób się zachowywał.

Przyjmuje się, że dorosły człowiek o wadze 70-75 kg osiąga stan po spożyciu alkoholu (0,2-0,5 promila) po wypiciu kieliszka wódki, lampki wina lub dużego piwa. Poziom około 0,6 promila alkoholu osiąga po wypiciu 3 takich porcji.

Nie można jednak przypisać sprawcy popełnienia przestępstwa z art 178a kk, gdy mógł on sądzić, że alkohol przez niego spożyty uległ wydaleniu a jedynie ze względu na zbyt wolny metabolizm alkohol nadal znajdował się w jego organizmie. Stan nietrzeźwości może być więc objęty nieumyślnością.